«7»: Ταινίες του Hayao Miyazaki

Ένας από τους σημαντικότερους και επιδραστικότερους σκηνοθέτες animation όλων των εποχών, ο Ιάπωνας Hayao Miyazaki ανακοίνωσε στο φετινό Φεστιβάλ Βενετίας ότι αποσύρεται από τον κινηματογράφο, ενώ παράλληλα προβλήθηκε και η τελευταία του ταινία, το "The Wind Rises", το οποίο αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς ως μια από τις καλύτερες ταινίες του φετινού φεστιβάλ!

Γεννημένος το 1941 στο Τόκυο, ο μικρός Hayao έζησε τα πρώτα του χρόνια-και καθοριστικότερα για την μετέπειτα πορεία του- ανάμεσα σε παλιά αεροπλάνα και blueprints τεχνικών μερών αεροσκαφών, καθώς το επάγγελμα του πατέρα του, διευθυντή της «Miyazaki Airplanes» η οποία κατασκεύαζε ανταλλακτικά για τα μαχητικά Zero κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για οποιαδήποτε άλλη ενασχόληση!

Σπούδασε το 1963 οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Gakushuin αλλά η καριέρα του συνεχίστηκε στην Toei Animation, όπου έκανε τα πρώτα του βήματα σαν animator και σταδιακά σαν βοηθός των διαφόρων σκηνοθετών του Studio - οι παλαιότεροι μπορεί να θυμούνται το θρυλικό "Puss N Boots" που μεσουρανούσε στα ελληνικά κανάλια μέσα των 90s, από το οποίο και προέκυψε το Logo της Toei, ώπου ο νεαρός Miyazaki είχε συν-σκηνοθετήσει και γράψει και μέρος του σεναρίου!



Το 1979 κατάφερε να σκηνοθετήσει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, το "Lupin The 3rd: Castle Of Cagliostro", βασισμένο στο υπερ-επιτυχημένο ομότιτλο manga και anime του Monkey Punch (από το τηλεοπτικό anime είχε κάνει και ένα μικρό πέρασμα νωρίτερα γράφοντας και σκηνοθετώντας μερικά επεισόδια) και να ξεκινήσει έτσι την solo του πορεία στο χώρο, πριν κάνει το μεγάλο «μπαμ» με την δημιουργία του "Nausicaa Of The Valley Of The Wind" και του Studio Ghibli!

Βαθιά ειρηνιστής, οικολόγος, με συγκροτημένη πολιτική άποψη αλλά και αθεράπευτα μελαγχολικός και λυρικός, ο Hayao Miyazaki ίσως θα έπρεπε να νιώθει ελαφρά προσβεβλημένος με τον χαρακτηρισμό «Disney της Ιαπωνίας» που του έχει αποδωθεί πολλάκις από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού! Σε αντίθεση με τους αμερικανούς συναδέλφους του και το κατά κύριο λόγο αρχέτυπο στιλ δυτικού animation,  εκείνος χρησιμοποίησε τις πάμπολλες επιρροές του από τον ευρωπαϊκό σινεμά, την ξεχωριστή γιαπωνέζικη τεχνοτροπία και την βαθιά καλλιτεχνική του φύση που του υπέβαλλε να ανοίγει το μυαλό και την καρδιά του κάθε φορά όλο και περισσότερο (προτίμησε στην προτελευταία του ταινία, το εξαιρετικό "Ponyo" να χρωματίσει με νερομπογιές και παστέλ τη μισή ταινία, μιας και θεώρησε ότι έτσι θα απέδιδε καλύτερα το σύμπαν μέσα από τα μάτια των κάτω των οχτώ ετών πρωταγωνιστών του) και δημιούργησε μια σειρά ταινιών στις οποίες μπορεί να συναντήσει κανείς τον Andrei Tarkovsky, τον Buster Keaton, τον Alfred Hitchcock, τον πρώιμο Steven Spielberg, τον Dali, την ποίηση του Yates, την ζοφερή μελλοντολογική δυστοπία ενός Philip Dick, την αθωότητα του Roald Dahl, την βαριά κληρονομιά του Οsamu Tezuka και την επικότητα του Akira Kurosawa! Ο Ηayao Miyazaki μοιάζει με ένα αιώνιο παιδί που προσπαθεί να κατανοήσει τον ρόλο του μέσα σε ένα κόσμο άλλωτε φωτεινό, άλλωτε σκοτεινό, συνήθως όμως γκρίζο και αβέβαιο, με ένα ολόδικό του ξεχωριστό ύφος και στυλ κινηματογράφησης, το οποίο περιπλέκει το παιδικό στοιχείο με το ενήλικο σε ένα τελείως διαφορετικό και ξεχωριστό πλαίσιο από εκείνο που η δυτική σχολή είχε παγιοποιήσει μέχρι τότε! Για αυτό το λόγο οι ταινίες του συνήθως δεν είναι και ότι πιο εύκολο στην θέαση, μιας και δεν έχουν καμία σχέση με τα δυτικής προέλευσης animation που μεγάλωσαν τους περισσοτέρους όλα αυτά τα χρόνια, αλλά ούτε και με τα ιαπωνικά anime των οποίων μοιράζεται μονάχα την ίδια χώρα προέλευσης!



Δημιουργός του υπερ-επιτυχημένου Studio Ghibli, μετράει εκεί μέχρι σήμερα έντεκα ταινίες, εννέα μικρού μήκους φιλμάκια και αμέτρητα σενάρια σε ταινίες συναδέλφων του στα Studio που ο ίδιος ίδρυσε το 1985, καθώς και άπειρα βραβεία και διακρίσεις με πιο σημαντικά τα Oscar και Χρυσή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίου 2002 για το "Spirited Away"! Οι ιστορίες του διακρίνονται για την θεματική τους ποικιλία -από αντιπολεμικά έπη και σκοτεινά γοτθικά παραμύθια μέχρι ρομαντικές κομεντί και καθαρόαιμες περιπέτειες δράσης- για τα πλούσια, «φορτωμένα» και περιστασιακά πολύπλοκα σενάριά τους αλλα και για την απουσία των τυπικών και αναμενόμενων κλισέ του χώρου, αφού ο Miyazaki ακολουθεί έναν ολόδικό του πλήρως αντισυμβατικό κώδικα κινηματογράφησης, έχοντας πλήρη ελευθερία κινήσεων και επιλογών! Ο ίδιος δίνει τρομακτική έμφαση στην κινηματογράφιση της παραμικρής λεπτομέρειας, είτε είναι καθαρά οπτική είτε συναισθηματική ενώ οι ταινίες του επιμένουν όλα αυτά τα χρόνια στην μη χρήση CGI και άλλων μοντέρνων τεχνικών, καθιστώντας την δημιουργία τους κάτι παραπάνω από χρονοβόρα και δύσκολη! Σταθερός του συνεργάτης  ο μουσικός Joe Hisaishi (επίσης σταθερός συνεργάτης του Takeshi Kitano), ο οποίος με τα μελαγχολικά κονσέρτα του στο πιάνο αλλά και τα πιασάρικα μουσικά θέματα του συνδέθηκε και ο ίδιος με τις ταινίες του Miyazaki σαν αναπόσπαστο κομμάτι τους!

Ακολουθούν ενδεικτικά 7 σπουδαίες ταινίες ενός καλλιτέχνη που μέχρι και σήμερα, στα 72 του χρόνια, εξακολουθεί να προσφέρει υψηλής ποιότητας έργα με απαράμιλλη αισθητική, πάντα επίκαιρα αλλά κυρίως γεμάτα ψυχή και καρδιά ενός αιώνιου μικρού παιδιού παγιδευέμενο στο σώμα ενός ενήλικα!

Υ.Γ: Oι ενδιαφερόμενοι για το έργο του σπουδαίου Ιάπωνα καλλιτέχνη, καλό θα ήταν να αναζητήσουν τις πρωτότυπες εκδοχές των ταινιών του στην Ιαπωνική γλώσσα με υπότιτλους ελληνικούς ή αγγλικούς, καθώς το αγγλικό ντουμπλάρισμα που δέχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια ήταν καθαρά διεκπεραιωτικό αφού σχεδόν σε όλες τις παλαιότερες ταινίες του αλλάζει μέχρι και η ίδια η ιστορία και το σενάριο μιας και τις εποχές που γυρίστηκαν η δυτική αγορά δεν ενδιαφερόταν για την σωστή απόδοση της ιστορία αλλά μονάχα για την προώθηση τους στην άμεση κατανάλωση των video club.

---

---

1. Nausicca Of The Valley Of The Wind (1984)

Ο Μiyazaki παράλληλα με την τέχνη του anime, ασχολήθηκε και με τα manga, σε πολύ μικρότερο βαθμό όμως! Το έπος της Nausicaa, της πριγκίπισσας της Κοιλάδας των Ανέμων η οποία ζεί σε έναν post-apocalyptic κόσμο γεμάτο μολυσμένες ερήμους, τεράστια μεταλλαγμένα έντομα, μια τοξική θάλασσα που καταβροχθίζει ότι την πλησιάσει και μερικά βασίλεια που μάχονται για την επικράτηση επί της άγονης γης, ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1982 και τελείωσε τον Μάρτιο του 1984! Μέσα σε αυτό το διάστημα, βασισμένος στους δύο πρώτους τόμους της σειράς, ο Miyazaki διάλεξε την Nausicaa σαν το πρότυπο ηρωίδας που μετέπειτα θα καθιέρωνε σε όλες του τις ταινίες, για να διηγήθηκε την ιστορία της και να γυρίσει την πρώτη ταινία των νεοσύστατων τότε Studio Ghibli! Bαθιά πολιτικοποιημένη ταινία, με τρομακτικό οικολογικό προβληματισμό για την εποχή της και ασύλληπτη τεχνική, η "Nausicaa" ακόμα και σήμερα αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό και προσωπικό έργο του Miyazaki αλλά και την αγαπημένη του ταινία! Ο Γάλλος κομίστας Moebious βάφτισε Ναυσικά την κόρη του προς τιμήν του, ενώ μαζί με το "Αkira" βοήθησε να γίνει ένα πρώτο σοβαρό «άνοιγμα» των anime στον δυτικό κόσμο! Η επιρροή της ταινίας ήταν τεράστια σε κάθε τομέα, αν και πέρασε μια οδύσσεια λογοκρίσεων, κακών μεταφράσεων και πετσοκομμένων βερσιόν μέχρι να καταλήξει στην μορφή που την δημιούργησε ο Miyazaki, το 2005 με την επανέκδοσή της από την BVΗΕ!

Trailer

---

2. Porco Rosso (1992)

O Marco Rousolini είναι ένας πρώην πιλότος της ιταλικής πολεμικής αεροπορίας σε μια εναλλακτική 30s Ιταλία, ο οποίος αποσύρθηκε μετά την φρίκη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ζει απομονωμένος σε ένα νησάκι της Αδριατικής, βγάζοντας τα προς το ζην ως κυνηγός επικηρυγμένων! Όμως ο Marco για κάποιο άγνωστο λόγο έχει μεταμορφωθεί σε ένα ανθρωπόμορφο γουρούνι και πλέον είναι γνωστός με το παρατσούκλι Porco Rosso! Από τις πιο μελαγχολικές και νοσταλγικές ταινίες της φιλμογραφίας του Miyazaki, εδώ καταπιάνεται με ένα από τα αγαπημένα του θέματα, τα αεροπλάνα και τις πτήσεις αλλά παράλληλα φτιάχνει και μια αρκετά αιχμηρή πολιτική ταινία! Η σκηνή που ο πρωταγωνιστής δέχεται πρόταση από έναν παλιό του φίλο στην αεροπορεία να επιστρέψει και εκείνος αποκρίνεται το περίφημο «I'd much rather be a pig than a fascist» είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό δείγμα της λεπτής σάτυρας αλλά και του πολιτικού φρονήματος που διακατέχει τον δημιουργό απέναντι σε κάθε μορφής απολυταρχικού καθεστώτος και ακραίας ιδεολογίας! Πέρα όμως από τα πολιτικά υπονοούμενα υπάρχει άπλετο χιούμορ, χαρακτήρες με εξαιρετικό εύρος και γκάμα συναισθημάτων και ψυχολογικό βάθος, homage στο παλιό Hollywood αλλα και παράλληλα ανελέητη σάτυρα του  και ένα άκρως συγκινητικό φινάλε, το οποίο καθηλώνει με την απλότητά του αλλά και την εξαιρετική διαχείριση των συναισθημάτων μεταξύ των φαινομενικά «καλών» και «κακών» που έχουν δημιουργηθεί ήδη στον θεατή! Από τις πιο υποτιμημένες και «αθόρυβες» ταινίες του Miyazaki, αποτελούσε επί χρόνια το μεγάλο του στοίχημα για ένα sequel το οποίο όμως τελικά δεν ήρθε ποτέ - ίσως και καλύτερα!

Trailer

---

3. Μy Neighbor Totoro (1988)

Σε μια μεταπολεμική Ιαπωνία, η ταινία καταγράφει το καλοκαίρι δύο ανηλίκων κοριτσιών τα οποία μετακομίζουν με τον πατέρα τους στην Ιαπωνική εξοχή για να βρίσκονται πιο κοντά στο νοσοκομείο που νοσηλεύεται η μητέρα τους! Όμως θα παρασυρθούν σε έναν μυστικό κόσμο που οι ενήλικοι αδυνατούν να δουν, μέσα στο δάσος, με οδηγό ένα τεράστιο τριχωτό πλάσμα ονόματι Totoro! Συγκινητική ιστορία ενηλικίωσης, είναι το κατεξοχήν αγαπημένο παιδικό παραμύθι των Studio Ghibli, το οποίο δάνεισε και την φιγούρα του Totoro στο Logo των Studio και το καλύτερο παράδειγμα για να συνειδητοποιήσει κανείς τις μεγάλες διαφορές στον τρόπο αντιμετώπιση της παιδικής ψυχοσύνθεσης και του παραμυθιού σαν μέσο εξερεύνησης αυτής μεταξύ των Studio Ghibli και των Studio Disney! Αισιόδοξο, νοσταλγικό, γλυκόπικρο σε σημεία αλλά πάντα φωτεινό και συγκινητικό, οι περιπέτειες του Totoro ήταν τεράστιο breakthrough για τον ίδιο τον Miyazaki και τα Studio Ghibli καθώς τους έμπασε για τα καλά στον παγκόσμιο χάρτη του animation! Ειδικά ο Totoro σαν μορφή έγινε μέσα στα επόμενα χρόνια ένα από τα αγαπημένα αντικείμενα της παγκόσμιας pop κουλτούρας των κινουμένων σχεδίων, καθώς η φιγούρα του προβλήθηκε όσο λίγες και τα cameo του σε άλλες ταινίες έγιναν αμέτρητα!

Trailer

---

4. Princess Mononoke (1997)

Αν όχι η καλύτερη για πολλούς, σίγουρα ίσως η πιο σημαντική στην ανοδική πορεία του Miyazaki προς την κορυφή! Θεωρείτε ξεκάθαρα το peak της δημοτικότητας του δημιουργού της και των studio του, καθώς την εποχή που βγήκε σάρωσε στη κυριολεξία τις κριτικές, η Miramax ανέλαβε την διανομή της στις HΠΑ με μεγάλους σταρ του Hollywood να δανείζουν τις φωνές τους στην μεταγλωτισμένη βερσιόν της (αγαπημένο trivia της εποχής η αποστολή σε μορφή δώρου μιας γιαπωνέζικης katana στον πρόεδρο της Miramax με το σημείωμα «no cuts» όταν εκείνος έθεσε θέμα λογοκρισίας και κόψιμο μέρους του έργου στα Studio Ghibli ώστε να γίνει πιο εύκολα η διανομή στο πιθανότατα ανέτοιμο αμερικανικό κοινό) και κατέκτησε ότι βραβείο μπορούσε να κατακτήσει animation ταινία! Τίποτα από αυτά δεν αποτελεί υπερβολή, καθώς το "Princess Mononoke" είναι σίγουρα, ακόμα και σήμερα, ότι πιο φιλόδοξο και επικό έχει παρουσιάσει ο Miyazaki! Η ιστορία της νεαρής πριγκίπισσας Mononoke η οποία έχει μεγαλώσει με τους λύκους και τα πνεύματα του δάσους και του νεαρού Ashitaka που προσπαθεί να αποτρέψει έναν πόλεμο μεταξύ των στοιχείων της φύσης και των ανθρώπων, σε μια φεουδαρχική Ιαπωνία μεταξύ 1337 και 1573 δανείζεται στοιχεία ξεκάθαρα από το σινεμά του Kurosawa και αποτελεί την πιο ενήλικη στιγμή του Miyazaki, καθώς πέρα από  την θεματολογία που σχετίζεται με το περιβάλλον, την απολυταρχία, τον καπιταλισμό και την χαμένη αθωότητα, περιέχει αρκετές σκληρές σκηνές βίας οι οποίες σίγουρα δεν την καθιστούν εύκολο θέαμα για μικρές ηλικίες! Η "Princess Mononoke" εν κατακλείδι θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι η μοντέρνα και πλήρως ενισχυμένη με τις δυνατότητες της εποχής "Nausicaa Of The Valley Of The Wind", ελεύθερη από τη λογοκρισία και τα τότε ταμπού θέματα! Είναι όμως πάνω απ’όλα η φυσική εξέλιξη του φαινομένου Miyazaki και σίγουρα ένα από τα πιο σημαντικά έργα των 90s!

Trailer

---

5. Lupin The III: Castle Of Cagliostro (1979)

Βασισμένος σε χαρακτήρες του Monkey Punch, o Miyazaki σκηνοθέτησε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία με ήρωα τον gentleman γκαφατζή και γυναικά ληστή Arsene Lupin τον τρίτο ο οποίος καθώς επιχειρεί μια κομπίνα στο μικρό ευρωπαϊκό φανταστικό κρατίδιο του Cagliostro, θα βρεθεί μπλεγμένος σε μια πλεκτάνη εκατομμυρίων παρέα με έναν αδίστακτο εκατομμυριούχο Δούκα και μια πριγκίπισσα σε κίνδυνο! Φόρος τιμής στο σινεμά του Hitchcock, στον Chaplin και του Keaton αλλά και στις ευρωπαϊκές ταινίες περιπέτειας των 70s, η ταινία βρίθει από χιούμορ και συνεχόμενα gangs εξωφρενικών σκηνών δράσης καθώς και μιας ιδιαίτερα έντονης σατυρικής διάθεσης! Λέγεται ότι ο ίδιος ο Spielberg είχε δηλώσει ότι η εναρκτήρια σκηνή αυτοκινητοκαταδίωξης είναι μια από τις καλύτερες σκηνές δράσης που έχει δει ποτέ, ενώ ο John Lasseter της Pixar κατατάσσει την ταινία σε μια εκ των μεγαλύτερων επιρροών του! Με μια αγγλική μεταγλωτισμένη βερσιόν πλήρως αλλοπρόσαλη με παντελώς άσχετη μετάφραση σε σχέση με το πρωτότυπο -σε σημείο που η πλοκή παρουσιάζεται τελείως διαφορετικά-, πέρασαν πολλά χρόνια ξανά μέχρι να κυκλοφορήσει σωστά με τον κατάληλο υποτιτλισμό αυτό το χαμένο διαμάντι, μια σίγουρα εκ των πιο σημαντικών στιγμών του Miyazaki!

Trailer

---

6. Spirited Away (2002)

To "Spirited Away" δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις, καθώς έκανε και στην χώρα μας τεράστια επιτυχία και συνέχισε την καθολική αναγνώριση που δέχθηκε o Miyazaki του 1997 με το "Princess Mononoke", καθώς έγινε το πιο εμπορικά επιτυχημένο φιλμ όλων των εποχών στην Ιαπωνία, κέρδισε την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2002 και έγινε και το πρώτο anime που βραβεύτηκε με Oscar Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων, ενώ μπήκε αυτομάτως στην κορυφής σχεδόν κάθε λίστας με τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς του! Μια εναλλακτική «Αλίκη Στην Χώρα Των Θαυμάτων», οι περιπέτειες της Chihiro η οποία παγιδεύεται σε ένα λουτρό για Θεούς και Πνεύματα, αφού μια μάγισσα μετατρέπει τους γονείς της σε γουρούνια, είναι επίσης για μεγάλο μέρος του κοινού η καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη ταινία του Miyazaki καθώς με προσοχή στη παραμικρή λεπτομέρεια, αφηγείται υποδειγματικά την απόλυτη ιστορία ενηλικίωσης και το πέρασμα από την παιδική αθωότητα στην πιο σκληρή πραγματικότητα του κόσμου των ενηλίκων, μην χάνοντας όμως ποτέ την ελπίδα και την σύνδεση με το παρελθόν ως βάση για την δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος! Γεμάτη σκηνές ανθολογίας και μαγευτικές animated σεκανς που θαμπώνουν το μάτι, το "Spirited Away" είναι ένα instant classic must-watch για τους φίλους των κινουμένων σχεδίων-και όχι μόνο!

Trailer

---

7. Laputa: Castle In The Sky (1986)

Steampunk παραμύθι ενηλικίωσης και παράλληλα ξέφρενη περιπέτεια, η "Laputa" είναι η πρώτη ταινία μετά την "Nausicaa" για το νεοσύστατο Studio Ghibli το 1986. Γκαφατζήδες αεροπειρατές με χρυσή καρδιά, διεφθαρμένοι πολιτικοί και στρατιωτικοί, μια χαμένη πολιτεία στα σύννεφα, ένα πολύτιμο πετράδι και δύο πιτσιρίκια που αρχίζουν να νιώθουν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα σε μια μικρή κωμόπολη ανθρακωρύχων ενός φανταστικού κόσμου, η "Laputa" είναι μια εξαιρετική περιπέτεια με νοσταλγική διάθεση, φόρος τιμής στις ιστορίες του Ιουλίου Βερν αλλά και μια κριτική ματιά στην άκρατη εξέλιξη της τεχνολογίας και την πολιτική της εκμετάλλευση! Τα παραπάνω συμπληρώνουν το γοτθικό ύφος και η Βικτωριανή αισθητική της ταινίας, η έντονη μελαγχολία, το ξεκαρδιστικό χιούμορ αλλά και τα σταθερά σκοτεινά σημεία που σηκώνουν συζήτηση και προβληματίζουν. Για τους φανατικούς φίλους του σκηνοθέτη, υπάρχουν κα τα αντίστοιχα hints και υπονοούμενα σε μερικές σκηνές για μια ταινία η οποία ίσως να διαδραματίζεται στο ίδιο σύμπαν με την "Nausicaa", μη διευκρινίζοντας το πότε ακριβώς χρονικά! Το "Laputa" είναι ένα μαγικό παραμύθι που αξίζει την θέαση όλων αλλά και την καθολική αναγνώρισή του ως μια εκ των κορυφαίων στιγμών του δημιουργού του!

Trailer