Pieces of a Wall: Τι μας άφησε ο Roger Waters;

Ταπεινότητα και έπαρση, μεγαλομανία και ρεαλισμός, σπατάλη χρημάτων και υπεράσπιση των φτωχών, ζωντανή μουσική και playback, οπαδοί και άσχετοι, εξωστρέφεια και απομόνωση, αυτές οι τρεις ημέρες, αυτές οι τρεις γεμάτες αντιφάσεις παραστάσεις του "The Wall" στην Αθήνα, τα είχαν όλα. Το σίγουρο είναι ότι όσοι τις έζησαν δε θα τις ξεχάσουν ποτέ, θα τους συνοδεύουν ως εμπειρία και θα αποτελούν σημεία αναφοράς για μελλοντικές συγκρίσεις και συζητήσεις. Το Rocking.gr, προσπαθώντας να κρατήσει την ψυχραιμία του αλλά και ακόμα ποτισμένο με ήχους και εικόνες, θα επιχειρήσει μία αποτίμηση της παρουσίας του Roger Waters στο ΟΑΚΑ.



Η διοργάνωση
• Πολλά είχαν ειπωθεί για τον τρόπο που το ελληνικό κοινό θα πειθόταν να αφήσει σπίτι την προέκταση του χεριού του (το κινητό) και την αγαπημένη του συνήθεια (το τσιγάρο). Τηρουμένων των αναλογιών, το θέμα κύλησε ομαλά. Η συντριπτική πλειονότητα σεβάστηκε και τις δύο επιθυμίες του Waters και σίγουρα σε αυτό έπαιξαν ρόλο τόσο οι έντονες και σε όλους τους τόνους επισημάνσεις των διοργανωτών, όσο και τα μηνύματα του ίδιου του Waters και οι παρακλήσεις του στα ελληνικά, που, ε, θα έπρεπε να είσαι χοντρόπετσος ώστε να μη σε αγγίξουν. Αυτά βέβαια ισχύουν κυρίως τις δύο πρώτες ημέρες. Την Τρίτη, η στόμα με στόμα διάδοση ότι τα μέτρα ελέγχου είναι χαλαρά μάλλον έκανε αρκετούς να αψηφήσουν τις προειδοποιήσεις. Σε κάθε περίπτωση είναι άξιοι συγχαρητηρίων οι υπάλληλοι και οι εθελοντές για τη διακριτικότητά τους, όπως και η ίδια η εταιρία για την πρόνοια να υπάρχουν χώροι φύλαξης, ακόμα και αν (για προφανή λόγο) δε διαφημίστηκαν. Κάποια πράγματα οφείλουν να επαφίενται στη συνείδηση του θεατή και μερικές φορές αυτό έχει καλύτερα αποτελέσματα.
• Είχε σχολιαστεί και πριν τις εμφανίσεις, από την προπώληση ακόμα, ότι θέσεις καθήμενων χωρίς αρίθμηση δε νοούνται. Δε γνωρίζω τι έγινε στις άλλες συναυλίες της περιοδείας, αλλά το τίμημα του εισιτηρίου δεν είναι τόσο μικρό ώστε η προσέλευσή σου στο χώρο να πρέπει να γίνεται τουλάχιστον δύο ώρες πριν την έναρξή της, προκειμένου να εξασφαλίσεις μία αξιοπρεπή θέση.
• Στο οπτικοακουστικό και σημαντικότερο κομμάτι της συναυλίας όλα λειτούργησαν άψογα. Όταν μετά από τρεις εξαιρετικά απαιτητικές παραστάσεις η μοναδική παραφωνία που μπορούμε να σκεφτούμε ήταν ότι το Σάββατο τα «τούβλα» έφτασαν μέχρι το κοινό (προς τέρψιν των μπροστινών σειρών που πήραν ένα απρόσμενο σουβενίρ για το σπίτι) σημαίνει ότι η αποστολή ήταν απολύτως επιτυχημένη.



Η μουσική
• Ξέραμε τι θα ακούσουμε και εκπλήξεις σημαντικές δεν υπήρξαν. Ήταν όμως ευπρόσδεκτη η Dylan-ική συνέχεια του "Another Brick In The Wall Pt. 2", με τον Waters μόνο με την ακουστική του. Αν και αρκετά εκτός κλίματος της συναυλίας και της υπόλοιπης μουσικής του "The Wall", ήταν ένα νέο τραγούδι και ως τέτοιο έχει πάντα την αξία του.
• Όσοι έχουν ακούσει τον Waters να τραγουδάει τελευταία ήξεραν ότι η φωνή του έχει χάσει ακόμα περισσότερο από τη (ούτως ή άλλως μονοδιάστατη) χάρη της. Κατά συνέπεια, η εξαιρετική του απόδοση ακόμα και στα δύσκολα φωνητικά σημεία μάλλον ξάφνιασε αλλά και «μυρίζει» playback. Αποδείξεις δεν έχουμε, αλλά δε χρειαζόμαστε κιόλας. Αν προστεθούν σε αυτό και τα αρκετά προηχογραφημένα μέρη και εφέ, μένει ως απορία το ποιό ποσοστό των όσων ακούσαμε ήταν πραγματικά παιγμένο από τους μουσικούς.
• Το λέγαμε χαμηλόφωνα και στην προηγούμενη εμφάνιση του Waters, αλλά ήρθε η ώρα να το βροντοφωνάξουμε. Δεν είναι δυνατόν να έχεις τον Snowy White στη σύνθεσή σου και να δίνεις (σχεδόν) όλα τα lead κιθαριστικά μέρη στον Dave Kilminster, που στην καλύτερη περίπτωση ξέρεις ότι απλά θα σου μαϊμουδίσει τα solo του Gilmour, χωρίς να αγνοώ βέβαια ότι ως αντιγραφέας υπήρξε εξαιρετικός...
• ...και αυτό μας φέρνει στην παρατήρηση ότι η παράσταση επί τρεις ημέρες όχι μόνο δεν ξέφυγε ούτε νότα στις μεταξύ τους συγκρίσεις, αλλά και σε σχέση με το άλμπουμ τα πάντα αποδόθηκαν με πιστότητα. Είναι μια μορφή τελειότητας και αυτή και σίγουρα όταν κάτι ήδη είναι πολύ καλό και αγαπητό στην αρχική του μορφή, δεν υπάρχει λόγος να το αλλάξεις. Όσοι όμως θέλουν σε μία rock συναυλία και το στιγμιαίο αυτοσχεδιασμό του μουσικού, θα μείνουν με το παράπονο. Για να το πούμε με πιο απτό παράδειγμα, καθαρά μουσικά, η εμφάνιση του Waters στη Μαλακάσα ήταν ανώτερη.



Η εικόνα
• Όταν έλεγε ο Roger Waters ότι η νέα τεχνολογία στο χώρο των projections του επέτρεψε να ενισχύσει σε σημαντικό βαθμό το οπτικό κομμάτι του show, δε φανταζόμασταν καν τι μας περίμενε. Δεν πιστεύω ότι έχει υπάρξει στην ιστορία των rock συναυλιών τόσο επιβλητικό show στο παρελθόν. Τα εφέ και η όσμωση των εικόνων μεταξύ τους ήταν αριστοτεχνικά μελετημένα, με αποκορύφωμα το σκηνικό Ναζιστικής εκδήλωσης που πραγματικά μεταμόρφωσε το ΟΑΚΑ σε virtual Reichstag.
• Οι σκηνές που προσέθεσαν στην υπάρχουσα ιστορία ήταν προσεκτικά διαλεγμένες και κάποιες εξαιρετικά επιτυχημένες, όπως κατά γενική ομολογία η υποδοχή των στρατιωτών από τα παιδιά τους κατά το "Bring The Boys Back Home" ή η εν ψυχρώ δολοφονία δύο άοπλων Αράβων δημοσιογράφων. Αμφότερες προκάλεσαν συγκίνηση και ανατριχίλα.
• Παρά τον εκμοντερνισμό της παράστασης, είναι δεδομένο ότι οι πιο δυνατές εικόνες εξακολουθούν να παραμένουν αυτές του Gerarld Scarfe, είτε μιλάμε για τα «fucking flowers», είτε για το sequence της δίκης. Οι δε φιγούρες της Μητέρας, του Δάσκαλου και της Συζύγου δέσποζαν και ως κούκλες στη σκηνή στα κατάλληλα σημεία. Αν σε αυτά προσθέσουμε και το μαύρο γουρούνι που έπλεε απειλητικά πάνω από τα κεφάλια των θεατών, όλα τα αρχετυπικά σύμβολα της ύστερης εποχής των Pink Floyd ήταν παρόντα.
• Η επιλογή των παιδιών για να συνοδέψουν τον Waters στο "Another Brick In The Wall Pt. 2" ήταν τόσο προφανής, όσο και κιτς στην εκτέλεσή της. Η μόνη παραφωνία σε ένα άψογα στημένο οπτικά show.



Το μήνυμα
• Όπως είχαμε προβλέψει και στο σχετικό αφιέρωμα, επιχειρήθηκε να δοθεί στην παράσταση ένα οικουμενικό μήνυμα πολιτικής και κοινωνικής «αφύπνισης». Επιμένω ότι αυτό ξεφεύγει από την πραγματική ιστορία που αφηγείται το "The Wall". Παρ' όλα αυτά, τα αυστηρώς προσωπικά τραγούδια αποδόθηκαν ως τέτοια και αυτά στα οποία το νόημα μπορούσε να δεχθεί «ξεχείλωμα» ενισχύθηκαν. Το μέσο που επιλέχθηκε κρίνεται έξυπνο και σοβαρό μεν...
• ...αλλά η ουσία του μηνύματος παραμένει τόσο γενική που καταντά ένα κενό νοήματος μανιφέστο. Μπλέκει πολλά πράγματα μαζί, από τον καπιταλισμό μέχρι τις θρησκείες, από τον πόλεμο μέχρι τα ΜΜΕ, σε μία επιφανειακή αναφορά. Φυσικά, δεν περιμέναμε πολιτική διατριβή από τον Waters, ένα rock show είδαμε, οπότε οι συμβολισμοί, οι αναφορές και ο προβληματισμός που ανέπτυξε είναι στη διάθεση του καθενός να αναπτύξει. Όσοι παραμείνουν σε αυτό που παρουσιάστηκε στη διάρκεια της συναυλίας, μάλλον έχασαν το νόημα.
• Σε κάθε περίπτωση, η γιούχα που ακούστηκε στη περίφημη φράση «mother should I trust the government?”, δεδομένης και της συγκυρίας στην Ελλάδα, ήταν μία ακόμα έκφραση «αγανάκτησης». Όταν, δε, ενισχύθηκε από την προβολή της φράσης «Να Γαμηθεί Η Κυβέρνηση», δε μπορούσες να μη νιώσεις ότι τα τραγούδια του "The Wall" έχουν μία αμεσότητα που μπορεί να συγκινήσει τον κόσμο.

Το κοινό
• Ας μη γελιόμαστε, η περιοδεία του "The Wall" αφορά κυρίως τους οπαδούς του άλμπουμ και των Pink Floyd γενικότερα. Απλά αυτοί είναι τόσοι, που μπορούν να γεμίσουν το ΟΑΚΑ τρεις φορές (πολλοί, δε, πηγαίνοντας και τις τρεις ημέρες). Εκεί που στη συναυλία του Waters στη Μαλακάσα μπορούσες να «ψήσεις» κάποιον στη λογική του greatest hits («έλα, θα παίξει και το "Wish You Were Here"»), εδώ έχουμε την περίπτωση ενός show του οποίου την ιστορία που διηγείται θα πρέπει να τη γνωρίζεις, αμυδρά έστω, για να μπορέσεις να παρακολουθήσεις ακόμα και τις πιο αδύναμες μουσικά στιγμές. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και οι πιο ξέμπαρκοι που ήρθαν συνεπάρθηκαν τόσο από το όλο στήσιμο, όσο και από τον παλμό των υπολοίπων, και δεν έμεινε κανείς με παράπονο.
• Σίγουρα η γνώση ότι τα πάντα μαγνητοσκοπούνται μάς ώθησε να είμαστε ακόμα πιο εκδηλωτικοί, όχι ότι το είχαμε ανάγκη και πολύ όμως. Κατά κύριο λόγο την πρώτη μέρα, και φθίνοντας ελάχιστα τις επόμενες, το κοινό τραγούδησε, χειροκρότησε, χόρεψε ασταμάτητα και έδειξε με κάθε τρόπο την αγάπη του προς το πρόσωπο του Roger Waters, ο οποίος και ανταπέδωσε ειλικρινώς. Φυσικά, αποκορύφωμα υπήρξε το δεύτερο μέρος της συναυλίας, με τα "Comfortably Numb" και "Run Like Hell" να κρατούν τα σκήπτρα. Πολύ απλά, όσοι δεν έζησαν αυτές τις δύο στιγμές (γιατί ως τέτοιες φάνηκαν) έχασαν την καλύτερη μεγάλης κλίμακας συμμετοχή και συντονισμό του κοινού με τον καλλιτέχνη που έχει υπάρξει στην Ελλάδα. Και αυτό από μόνο του είναι εντυπωσιακό.
• Ως μόνο αρνητικό μπορεί να ειπωθεί ότι το ρυθμικό χειροκρότημα μπορεί και να παράγινε σε διαστήματα. Ειδικά στα "Another Brick In The Wall" τα αποτελέσματα ήταν μάλλον ατυχή. Κανείς βέβαια δεν έδειξε να απασχολείται, οι προτροπές του Waters «enjoy yourselves» έπιασαν τόπο.

Το συμπέρασμα
• Ναι, ήταν περισσότερο show και λιγότερο συναυλία αν θέλουμε να είμαστε αυστηροί. Αλλά όχι, σε καμία περίπτωση δε μπορεί να γίνει δεκτό ότι το οπτικό μέρος «καπέλωσε» τη μουσική. Σε απόλυτη αντιδιαστολή με περιπτώσεις όπου η εικόνα έρχεται να καλύψει μία μουσική ανεπάρκεια, τα τραγούδια του "The Wall" γιορτάστηκαν με μεγαλοπρέπεια και πάντα ήταν το κέντρο της προσοχής.
• Παραμιλώντας έφευγαν οι περισσότεροι από το ΟΑΚΑ και εμείς μαζί τους. Η λαχτάρα του κόσμου να δει τον Waters και το συγκεκριμένο έργο ήταν τεράστια, αλλά το γεγονός ότι το αποτέλεσμα όχι μόνο δικαίωσε αλλά και ξεπέρασε τις προσδοκίες τους είναι κατόρθωμα. Έχουν γραφτεί πολλά και δεν είναι εύκολο να περιγραφούν τα συναισθήματα που γεννήθηκαν αυτές τις μέρες. Με όλες τους τις ατέλειες και τις αντιφάσεις (αν όχι κυρίως για αυτές), οι τρεις συναυλίες υπήρξαν μία γιορτή άνευ προηγουμένου, το κέντρο του κόσμου για μία μερίδα ανθρώπων, όπου τα πάντα πριν και μετά περιστρέφονταν γύρω του. Η δε επιβεβαίωση, από άτομα που παρακολούθησαν την περιοδεία σε πολλές της στάσεις, ότι η συναυλία της Παρασκευής, ειδικά, ήταν η καλύτερη με διαφορά, μάς σιγουρεύει ότι ζήσαμε κάτι μαγικό.
• 30 χρόνια μετά την αρχική του σύλληψη το πιο σοκαριστικό, το πιο επιβλητικό, το πιο απρόσμενο, το πιο μινιμαλιστικό αλλά και το πιο έντονο στοιχείο του "The Wall" δεν παύει να είναι αυτή ακριβώς η αρχική του σύλληψη: Αυτός ο απέραντος τοίχος (ή το τείχος αν θέλετε) που αποκόπτει κάθε επαφή συγκροτήματος και μουσικών. Αυτό που υποψιαστήκαμε όταν ξεκίνησε το "Goodbye Cruel World", με τον Waters να τραγουδάει από ένα τόσο δα παραθυράκι, αυτό που κοιτάζαμε σα χαζοί στη διάρκεια του διαλείμματος, αυτό που αντιληφθήκαμε σε όλη του τη δυσοίωνη μεγαλοπρέπεια όταν (όπως παλιά) ολόκληρο το "Hey You" όχι μόνο αποδόθηκε χωρίς καμία εικόνα των μουσικών αλλά και χωρίς ούτε μία προβολή στα απειλητικά τούβλα του. 30 χρόνια μετά και δεν έχει αλλάξει τίποτα, από το Wall των Pink Floyd στο Wall του Facebook, η μοναξιά και η ατομικότητα χτίζονται τούβλο με το τούβλο...

Κώστας Σακκαλής

Φωτογραφίες: Χρήστος Κισατζεκιάν